Table of Contents
Nhằm giúp học sinh củng cố về văn thuyết minh, trong chương trình Ngữ văn lớp 10, các em sẽ được tìm hiểu về phương pháp thuyết minh.
caubinhan.com sẽ giới thiệu tài liệu Soạn văn 10: Phương pháp thuyết minh, mời bạn đọc cùng tham khảo.
Soạn văn 10: Phương pháp thuyết minh
Soạn văn Phương pháp thuyết minh
I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh
Muốn làm được một bài văn thuyết minh, người viết phải nắm được phương pháp thuyết minh.
II. Một số phương pháp thuyết minh
1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học
a. Cho biết các đoạn trích trong SGK thuộc phương pháp thuyết minh nào?
– Đoạn 1 (Thuyết minh về Trần Quốc Tuấn của Ngô Sĩ Liên): Phương pháp nêu ví dụ.
– Đoạn 2 (Thuyết minh về Ba-sô của Hàn Thuỷ Giang): Phương pháp nêu định nghĩa.
– Đoạn 3 (Thuyết minh về vấn đề Con người và con số): Phương pháp dùng số liệu.
– Đoạn 4 (Thuyết minh về nhạc cụ trong điệu hát trống quân): Phương pháp phân tích.
b. Phân tích tác dụng của từng phương pháp trong việc làm cho sự vật hay hiện tượng được thuyết minh càng thêm chuẩn xác, sinh động và hấp dẫn.
– Đoạn 1: Ngô Sĩ Liên thuyết minh về công lao tiến cử người tài giỏi cho đất nước của Trần Quốc Tuấn. Việc đưa ra ví dụ cụ thể đã làm cho nội dung thuyết minh rõ ràng hơn.
– Đoạn 2: Thuyết minh về các bút danh của Ba-sô. Việc đưa ra các định nghĩa về các bút danh sẽ giúp cho người đọc hiểu được ý nghĩa của các bút danh đó.
– Đoạn 3: Thuyết minh về cấu tạo phức tạp và đồ sộ của tế bào trong cơ thể người. Việc sử dụng phương pháp dùng số liệu sẽ giúp giúp người đọc dễ hình dung, đồng thời khiến cho nội dung thuyết minh trở nên chính xác, có tính khoa học cao.
– Đoạn 4: Thuyết minh về các loại nhạc cụ dùng trong hát trống quán. Nhà văn đã sử dụng phương pháp thuyết minh phân tích từ đó cho thấy sự giản dị của nhạc cụ dùng trong hát trống quân hơn.
2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh
a. Thuyết minh bằng cách chú thích
– Câu “Ba-sô là bút danh” không phải là phương pháp định nghĩa, vì tác giả không nêu ra bản chất, hay đặc điểm của tác giả Ba-sô.
– Phương pháp chú thích: giải thích thêm để nội dung trở nên rõ ràng hơn.
– Ưu điểm là các nội dung chú thích được sử dụng linh hoạt hơn, nhược điểm: không có tính khoa học cao.
– Ví dụ:
- Hồ Chí Minh (1890 – 1969)…
- Hà Nội (thủ đô của nước Việt Nam)…
b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân – kết quả
– Mục đích chính của đoạn văn: lai lịch bút danh của Ba-sô.
– Các ý của đoạn văn có quan hệ nhân quả với nhau.
– Nguyên nhân là niềm say mê cây chuối của Ba-sô, kết quả là lai lịch bút danh của Ba-sô.
III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh
1. Việc chọn phương pháp thuyết minh cần dựa vào mục đích thuyết minh.
2. Đó không phải là mục đích duy nhất, ngoài ra thuyết mình còn nhằm giúp cho người đọc người nghe tiếp nhận dễ dàng, hứng thú.
=> Tổng kết:
– Muốn làm bài văn thuyết minh có kết quả, người làm bài phải nắm được phương pháp thuyết minh.
– Những phương pháp thuyết minh thường gặp là: định nghĩa, chú thích, phân tích, phân loại, liệt kê, giảng giải nguyên nhân – kết quả, nêu ví dụ, so sánh, dùng số liệu…
– Việc lựa chọn, vận dụng và phối hợp các phương pháp thuyết minh cần tuân theo nguyên tắc: không xa rời mục đích thuyết minh, làm nổi bật bản chất và đặc trưng của sự vật, hiện tượng, làm cho người đọc (người nghe) tiếp nhận dễ dàng và hứng thú.
IV. Luyện tập
Câu 1. Nhận xét về sự chọn lựa, vận dụng và phối hợp phương pháp thuyết minh trong đoạn trích “Hoa lan Việt Nam”
Gợi ý:
Đoạn văn thuyết minh “Hoa lan Việt Nam” có sự phối hợp giữa các phương pháp:
– Phương pháp chú thích: “Hoa lan được người phương Đông tôn là “Loài hoa vương giả” (Vương giả chi hoa)… nữ hoàng của các loài hoa”.
– Phương pháp phân tích, giải thích: “Họ lan được chia thành hai nhóm: nhóm phong lan… lớp thảm mục”
– Phương pháp nêu số liệu “Chỉ riêng 10 loài của chi lan Hài Vệ nữ cho thấy sự đa dạng tuyệt vời của hoa, của lá về hình dáng, màu sắc.
=> Việc lựa chọn kết hợp các phương pháp thuyết minh trên là hoàn toàn phù hợp nội dung cần thuyết minh nhằm cung cấp cụ thể, chính xác cho người đọc những hiểu biết về loài hoa trên.
Câu 2. Trong một buổi giao lưu với bạn bè quốc tế, anh (chị) muốn giới thiệu với các bạn một trong những nghề truyền thống của quê mình (trồng lúa, nuôi tằm, làm đồ gốm…). Hãy viết lời giới thiệu của anh (chị) thành một bài văn thuyết minh dài khoảng 500 chữ.
Gợi ý:
1. Mở bài
Giới thiệu khái quát về làng nghề truyền thống của quê hương.
2. Thân bài
– Nêu cụ thể hơn địa chỉ của làng nghề: nằm ở đâu, cách đi đến và nhận dạng như thế nào?
– Nêu nguồn gốc, lịch sử hình thành của làng nghề truyền thống ấy:
- Làng được hình thành, ra đời từ khi nào?
- Lịch sử của làng gắn với sự kiện, nhân vật quan trọng nào?
- Thời gian tồn tại và phát triển dài bao lâu?
– Chi tiết về làng nghề truyền thống ấy:
- Trong làng có bao nhiêu gia đình theo nghề?
- Khung cảnh làng như thế nào?
- Sản phẩm truyền thống của làng nghề. Hiện nay, người dân trong làng vẫn duy trì phương pháp thủ công hay hiện đại. Nêu nét thay đổi, tiến bộ trong hoạt động làm nghề của con người nơi đây.
- Quá trình những người nghệ nhân làm nghề có gì đặc biệt, gây ấn tượng với em.
- Sản phẩm tạo ra có hình dáng, màu sắc như thế nào? Thể hiện nét đặc trưng chỉ thuộc về làng nghề này…
– Những sự vật, khung cảnh khác xung quanh làng nghề.
– Nêu vị trí, giá trị của làng nghề truyền thống ấy trên đất nước, với người dân nơi đây.
3. Kết bài
– Khẳng định lại lịch sử lâu đời của làng nghề.
– Tình cảm của bản thân với làng nghề đó.
